Baron Franc fon der Trenk, odnosno Franjo Trenk, rodio se 1711. u Ređo di Kalabriji na jugu Italije, gdje je njegov otac služio kao habzburški oficir. Trenkovi su u stvari bili pruska vlastelinska kuća, ali austrijski podanici sa posjedima u Slavoniji. Franjo je odrastao u Slavonskom Brodu u kojem je njegov otac dobio položaj komandanta tvrđave, a školovao se kod jezuita u Šopronu i Požegi.
Nakon što je 1740. izbio Rat za austrijsko naslijeđe — jedan od „svjetskih“ ratova prije Prvog svjetskog rata — baron Trenk je dobio dozvolu od carice Marije Terezije da oko grupe pomilovanih hajduka i dobrovoljaca sa područja Kraljevine Slavonije i Slavonske vojne krajine, obrazuje naročitu jedinicu da se bori za račun Habzburga.
Dobila je naziv „Pandurski korpus barona Franje Trenka“, odnosno Trenkovi panduri, a u njenim redovima bili su i Hrvati i Srbi; u drugim zemljama ni tada a ni sada nisu ih zvali Hrvatskim pandurima, mada Hrvati danas potenciraju taj alternativni naziv.
Nisu nosili uniforme, bili su živopisno odjeveni u otomansko-orijentalnom stilu, stekli su ozbiljnu reputaciju i postali slavni širom kontinenta. Imali su sličnosti sa Rodžersovim rendžerima koje je 1755. oformio major Robert Rodžers da se za račun Britanaca bore u Severnoj Americi tokom Sedmogodišnjeg rata.
Trenk je skončao u tamnici 1749. nakon što su ga protivnici optužili za gomilu stvari, dok je njegov korpus već krajem 1748. pretvoren u Slavonski bataljon. Kada je izbio već pomenuti Sedmogodišnji rat, bataljon je pretvoren u pukovniju (odnosno puk, ali da budemo autentični, koristićemo riječ „pukovnija“ kojom su se koristili i Srbi u Vojnoj krajini), a već 20. oktobra 1756. dodijeljen joj je broj i ona je postala 53. pješačka pukovnika (riječ „pešačka“ se takođe kod nas koristila u 19. veku).
Ovu jedinicu austrijske, a potom austrougarske vojske, koja se vremenom geografski vezala za Zagreb, pominjemo samo zato što je u njenim redovima nastala koračnica „Marširala, marširala, Jelačića vojska“, i to tokom ili neposredno nakon revolucionarne 1848. godine u kojoj je ban Josip Jelačić predvodio Hrvate koji su, poput Srba, stali na stranu austrijskog dvora, protiv Mađara, nadajući se ustupcima.
Njen izvorni tekst glasi:
„Marširala, marširala, Jelačića vojska,
marširala, marširala, Jelačića vojska;
korak ide za korakom,
a ja junak za barjakom.
Boj se bije, bije,
zastava se vije, vije,
za slobodu Hrvatske.
Boj se bije, bije,
zastava se vije, vije,
za slobodu Hrvatske.“
Kasnije su je prihvatile i druge hrvatske domobranske jedinice, mijenjala su se i vremena, pa su i početne riječi prilagođavane; neki su pjevali o marširanju „domobranske vojske“, drugi „domobranske garde“, pripadnici 25. domobranske zagrebačke pješačke pukovnije o marširanju „Dvadeset i pete“. Bilo je i lascivnih varijanti, jedna je počinjala sa: „Marširale, marširale, dude uz vojnike“.
Ustaše su imale svoju verziju koja je počinjala riječima: „Istrčale, istrčale, zagrebačke frajle“, što je posebno zanimljivo imajući u vidu da smo mi imali verziju: „Istrčale, istrčale, beogradske dame“, ali nije jasno kada je nastala (početkom devedesetih ove dvije varijanti su služile nacionalistima obje strane kao svojevrsni antipodi).
Naša druga verzija je daleko poznatija i sigurno se javila za vrijeme Kraljevine Srbije, možda tokom Balkanskih ratova ili Velikog rata; ona počinje rečima: „Marširala, marširala, kralja Petra garda“.
(Telegraf)
