U Narodnoj i univerzitetskoj biblioteci Republike Srpske u punom jeku su pripreme za otvaranje važne postavke publikacija i istorijskih dokumenata "Na temeljima Srpske čitaonice", kojom će 26. aprila biti proslavljeno 150 godina od njenog osnivanja.
Na različitim adresama i s različitim nazivima, ali uvijek sa istom misijom, ova čitaonica iz koje je rođena i nacionalna biblioteka, postoji već vijek i po, otkako je pri Banjalučkoj bogosloviji Vase Pelagića osnovana 1868. godine, kao duhovna i edukativna hrana za sve one koji su kroz nju prolazili, ostali i koji prolaze. Ovom izložbom autori nastoje da prikažu njen razvoj od "ičkatice", kako je narod nazivao zgradu u kojoj je bila smještena davne 1871, do virtuelne biblioteke.
Tim povodom za "Glas Srpske" govorile su direktorica biblioteke Ljilja Petrović-Zečić, autorke izložbe Vanja Šmulja i Spomenka Kuzmanović i bibliograf Jelena Janjić.
- Želimo vremenskom vertikalom da prikažemo nastanak i razvoj Srpske čitaonice i njen put do Narodne biblioteke kakva je danas - istakla je Petrović-Zečić, te dodala da se ovom izložbom ne završavaju manifestacije i svečanosti u čast ovom jubileju, već da je planirano i postavljanje spomen-ploče na lokaciji gdje je osnovana čitaonica prije vijek i po.
Biblioteka, kao centar za obrazovanje, prosvjećivanje naroda i njegovanje nacionalne svijesti, dodaje Šmulja, preuzimala je na sebe ulogu koju je vrijeme od nje tražilo.
- U svakom istorijskom trenutku bila je posrednik između savremenih svjetskih duhovnih kretanja i stremljenja ovdašnjeg stanovništva - naglasila je ona.
Arhiva čitaonice, kao i njen fond, najvećim dijelom uništena je tokom Prvog, a kasnije i Drugog svjetskog rata, a prije toga je preživjela i tursku vladavinu.
- Biblioteka je pred početak Drugog svjetskog rata imala više od 6.000 knjiga. Sačuvano je stotinak knjiga i dvadesetak naslova časopisa nepunih godišta, kao posebna dragocjenost u našoj biblioteci pri Zbirci stare i rijetke knjige, kao i u biblioteci Muzeja Republike Srpske - kazala je Janjićeva.
Zemljotres iz 1981. godine u potpunosti je obeskućio biblioteku, te je neko vrijeme postojala u šatoru.
Na to da su istorijske prilike bile loš saveznik stvaranju i očuvanju pisane baštine na ovim prostorima podsjetila je i Kuzmanovićeva.
- Svjesni toga posvetili smo posebnu pažnju digitalizaciji građe koja govori o osnivanju i trajanju Srpske čitaonice - rekla je ona.
Zbornik
U pripremi je zbornik Srpska čitaonica u Banjaluci, kojim Narodna i univerzitetska biblioteka RS, nasljednik tradicije Srpske čitaonice, obilježava 150 godina od njenog osnivanja, sa željom da sistematizuje saznanja koja svjedoče o ličnostima i događajima koji obilježiše njeno postojanje i rad kao jedne od najstarijih ustanova kulture na ovim prostorima.
