Naučnici odranije znaju da aerosoli igraju važnu ulogu u oblikovanju vremena i klime, a novo istraživanje pokazalo je da i najsitnije čestice imaju nesrazmjerno veliko dejstvo.

Čestice manje od hiljaditog dijela debljine ljudske vlasi mogu da prouzrokuju jačanje oluja i intenzivnije padavine.

Maleni zagađivači za koje se dugo vjerovalo da su premali da bi uticali na formiranje kapljica zapravo su moćni proizvođači snažnih kiša.

"Pokazali smo da je prisustvo tih čestica jedan od razloga zbog kojih neke oluje postaju tako snažne i proizvode toliko kiše. U toplom i vlažnom području, u kojem su atmosferski uslovi vrlo čisti, 'upad' izuzetno malih čestica može da stvori velike razlike", kaže Đuen Fan iz laboratorije Američkog ministarstva energetike, koje je vodilo istraživanje.

Studija je bila moguća zahvaljujući klimatskim mjerenjima koja su naučnici sproveli u periodu od 2014. do 2015. godine na području Amazonije koja je netaknuta, osim područja oko grada Manausa u kojem živi više od dva miliona ljudi.

Takvi uslovi bili su idealni za istraživanje jer su naučnici mogli da proučavaju uticaj zagađenja na atmosferske procese u predindustrijskim uslovima i razdvoje dejstvo čestica od dejstva drugih faktora poput vlage i temperature.

Naučnici su se usmjerili na proučavanje uticaja čestica manjih od 50 nanometara na razvoj snažnih nevremena sa grmljavinom. Već je poznato da veće čestice igraju ulogu u hranjenju moćnih vazdušnih masa koje se podižu s tla u više slojeve atmosfere, stvarajući oblake koji igraju ključnu ulogu u formiranju kapi koje se kasnije vraćaju na površinu u obliku kiše.

Naučnici su sada utvrdili da minijaturne čestice manje od 50 nanometara, poput onih koje proizvode vozila i industrijski procesi, mogu da učine isto.

I ne samo to.

Novo istraživanje otkrilo je da te čestice, čiji je uticaj na oblake bio zanemarivan sve do sada, mogu da osnaže oblake na mnogo jači način od većih čestica.

Računarskim simulacijama naučnici su pokazali dejstvo tih čestica na olujne oblake.

Ispostavilo se da, kad nema većih čestica u toplom i vlažnom okruženju, njihovo mjesto zauzimaju sitnije čestice koje učestvuju u formiranju kapi. Niska koncentracija većih čestica doprinosi većim nivoima ekscesivnog isparavanja, uz relativnu vlagu koja ide preko 100 posto. To je ključni preduslov koji podstiče ultrafine čestice da formiraju kapi.

Iako su te čestice male, ima ih mnogo, i mogu da formiraju male kapi, na koje se kondenzuje isparavanje vode. To rezultuje oslobađanjem veće količine toplote koja osnažuje bazdušne mase. Više toplog vazduha se 'uvlači' u oblake i time stvara više leda, snijega, munja i kiše.

"Pokazali smo da u čistim i vlažnim uslovima, poput onih iznad okeana i pojedinih tropskih kopnenih područja, maleni aerosoli imaju moćno dejstvo na vrijeme i klimu, i mogu uveliko da ojačaju oluje", kaže Fan.

"Šire gledano, rezultati ukazuju na to da je od predindustrijskog doba do danas ljudska aktivnost možda uveliko promijenila oluje u tim područjima", zaključio je naučnik.

Istraživanje je objavljeno u časopisu "Sajens".

(b92)