BiH bi uskoro mogla da dobije privatne agencije za procjenu finansijske sposobnosti građana, koje bi sakupljale podatke o svim dugovanjima privatnih lica, od bankarskih kredita do neplaćenih računa za vodu, struju ili grijanje i imale bi ovlašćenja da "uslovljavaju" neplatiše da izmire svoje obaveze, da bi ostvarili određena prava!

Ovo se, smatraju stručnjaci, krije iza nedavno objavljenog prijedloga Visokog sudskog i tužilačkog savjeta BiH (VSTS) o osnivanju privatnih agencija, u koje bi se iz sudova izmjestilo preko dva miliona neriješenih komunalnih predmeta, a u kojima je zarobljeno više od milijardu maraka!

Evropska praksa

Sagovornici Pressa, dobro upućeni u ovu tematiku, ističu da ovakva praksa postoji u mnogim evropskim zemljama, te izdvajaju primjer Njemačke u kojoj postoji agencija "Šufa" koja sakuplja informacije o privatnim osobama, kao i firmama i ostalim organizacijama i daje ih drugim ekonomskim subjektima, koji na osnovu toga odlučuju o finansijskoj sposobnosti klijenata.

- Na primjer, ukoliko želite da iznajmite stan, stanodavac vam traži da donesete izvod iz "Šufe" u kojem je precizna evidencija o vašim kreditnim obavezama, urednosti plaćanja računa, da li ste već negdje ostali dužni za najam stana i slično. Na osnovu toga, stanodavac odluči da li će vas primiti ili ne - ispričala je za Press Mladenka Tomić, rodom iz BiH, koja živi u Minhenu.

Emil Kučković, izvršni direktor Kreditnog biroa LRC u Sarajevu, koji za svoje klijente radi naplatu potraživanja sudskim i vansudskim putem, kao i monitoring statusa bankovnih računa pravnih i fizičkih lica, objašnjava da je ono što sada predlaže VSTS, praksa u brojnim evropskim zemljama.

- Svjetska praksa je pokazala da su to najbolji mehanizmi naplate, jer postoji evidencija o (ne)plaćanju svakog pojedinca. Mi smo svojevremeno imali bazu podataka o kreditnim zaduženjima iz banaka, ali i podatke iz više od stotinu javnih komunalnih preduzeća iz cijele BiH. Na osnovu toga smo kreirali finansijsku istoriju pravnih i fizičkih lica - objasnio je Kučković.

On je istakao da je u međuvremenu donijeta odluka Agencije za zaštitu ličnih podataka BiH da se više ne može voditi evidencija za fizička lica, uz objašnjenje da to nije od "opšteg interesa".

- Mi smo u našoj evidenciji imali i političare, kao i obične građane, a koji su bili dužni, na primjer, za grijanje, vodu i slično - istakao je Kučković.

Disciplina plaćanja

Naglašava i da bi to trebalo uraditi po uzoru na sistem naplate saobraćajnih kazni, koji ne zahtjeva sudsku proceduru, jer je određeno da automobil ne može biti registrovan, dok se ne plate kazne.

- Ako se utvrdi da neko duguje za komunalije, uvođenjem sličnog uslovljavanja, povećala bi se disciplina plaćanja - dodao je Kučković.

Od preko dva miliona neriješenih komunalnih predmeta u BiH, trećina je zbog neplaćene RTV takse. Broj predmeta je u stalnom porastu. U VSTS ističu da, iako je njihova vrijednost često veoma niska, rješavanje iziskuje isti angažman sudija kao i predmeti mnogo veće vrijednosti.

Sveobuhvatna analiza

Na poslednjoj sjednici, održanoj sredinom februara, VSTS je usvojio sveobuhvatnu Analizu za zakonodavne izmjene za izmještanje komunalnih/izvršnih predmeta iz sudova formiranjem javnih ili privatnih agencija.

- Identifikovan je najprihvatljiviji model i donijet zaključak da se efikasnost može unaprediti i povećati izmještanjem izvršnih predmeta izvan suda, odnosno prenosom određenih nadležnosti na institucije izvan pravosudnog sistema kroz uspostavljanje privatnih agencija, odnosno privatnih izvršilaca u fazi naplate potraživanja - saopštili su iz VSTS-a.